Franeker
Franeker/Frjentsjer heeft net als de andere elfsteden een rijke geschiedenis, maar die rijkdom komt niet door de visserij of de scheepvaart. Al in de Middeleeuwen ontwikkelde de stad zich sterk. In die tijd werd er rondom Franeker een soort van openbaar bestuur georganiseer, als eerst in Friesland. Daarnaast begonnen ze met de aanleg van dijken zodat het land minder vaak overstroomde. Laat in de Middeleeuwen kreeg Franeker officieel stadsrechten.
Van 1585 tot 1811 had Franker ook een eigen universiteit. Dat trok veel wetenschappers, wat weer een positieve invloed had op de gehele economie van de stad. Studies die aan de universiteit gevolgd konden worden, waren onder andere klassieke talen, medicijnen, theologie en rechten.
Tegenwoordig is Franeker een van de grootste van de elfsteden. Je kunt in Franeker nog veel leren over de geschiedenis, alleen al door de mooie oude gebouwen die er nog zijn. Maar het is ook een mooie stad om even een terrasje te pakken. Wat Franeker extra het bezoeken waard maakt is het Koninklijke Eise Eisinga Planetarium.
Stempel halen
Je kunt je stempel halen bij het Koninklijke Eise Eisinga Planetarium. Dit planetarium mag je sowieso niet overslaan tijdens je bezoekje aan Franeker. Twee vliegen in één klap!
Parkeren kan in Franeker op de parkeerplaats aan de Leeuwarderweg. Je bent dan zo bij het Planetarium en in het centrum.
Leuk weetje
Het Planetarium, Museum Martena en het Kaatsmuseum hebben een Combikaart samengesteld. Met de Combikaart kun je gemakkelijk twee van de drie musea in Franeker bezoeken. Dit zijn dan de mogelijkheden:
* Planetarium en Museum Martena
* Planetarium en Kaatsmuseum
* Museum Martena en Kaatsmuseum
Deze combikaarten zijn bij alle drie musea te koop en een jaar geldig.
Ook leuk: in Franeker liggen bij Ut Streekie op vertoon van je stempel kaart lekkere producten van Van Der Meulen voor je klaar.
Wat te doen in Franeker?
Er is heel wat te doen in Franeker. Van musea tot allerlei sportieve activiteiten.
1. Fontein
De fontein van Franeker, De Oortwolk, is een ode aan astronoom Jan Hendrik Oort. Hij is geboren in Franeker en heeft veel betekend in de astronomie met zijn aanname dat zich rondom ons zonnestelsel een ‘wolk’ van miljarden komeetachtige objecten beweegt. De fontein is gemaakt door Jean-Michel Othoniel, die ook een fontein heeft gemaakt voor het Paleis van Versailles. Maak na je bezoek aan de fontein een mooie stadswandeling door het centrum, zo kom je direct langs verschillende hoogtepunten.
2. Koninklijk Eise Eisinga Planetarium
In een prachtig grachtenhuis in Franeker vind je het Koninklijke Eise Eisinga Planetarium. Dit is het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Het werd tussen 1774 en 1781 gebouwd door Eise Eisinga. Het Planetarium toont tot op de dag van vandaag de actuele stand van de planeten. De planeten van het Planetarium bewegen in precies dezelfde tijd rond de zon als de echte planeten. Saturnus doet er meer dan 29 jaar over, Mercurius 88 dagen. Het raderwerk dat is gemaakt van houten hoepels en schijven en tanden van zesduizend handgesmede spijkers wordt aangedreven door een slingerklok en negen gewichten.
Sowieso al heel bijzonder, maar wat het nog specialer maakt is dat Eise Eisinga zich alleen voor zijn hobby interesseerde in wiskunde en sterrenkunde. Hij was wolkammer van beroep. Je kunt het planetarium zelf bewonderen. Daarnaast vind je in het museum allerlei historische astronomische instrumenten en is een deel gewijd aan de moderne sterrenkunde.
Openingstijden
Dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur.
Zondag van 11.00 – 17.00 uur.
1 april – 31 oktober ook maandag van 11.00 – 17.00 uur.
In de Planetariumkamer krijgt iedere bezoeker uitleg.
3. Museum Martena
Museum Martena is gevestigd in de Martenastins, het stadskasteel uit 1500 in het centrum van Franeker. In het museum staat de academiezaal helemaal in teken van de universiteit van Franeker. Daarnaast vind je er schilderijen, De Kermis van Kooistra, voorwerpen uit de geschiedenis, wisselende tentoonstellingen waarin regelmatig aandacht aan moderne kunst uit Friesland wordt besteed.
Leuk weetje: Anna Maria van Schurman heeft als kind waarschijnlijk in de Martenastins gewoond. Ze was de eerste vrouw in Nederland die aan de universiteit gestudeerd heeft. Niet, net zoals haar broer en vader, in Franeker maar in Utrecht. In het museum heeft zij haar eigen zaal gekregen.
4. De PC
Het kaatsen is een van de bekendste sporten in Friesland. De belangrijkste wedstrijd van het seizoen is de PC. Wie deze wedstrijd wint, wordt benoemd tot ‘kening’. De PC is ontstaan nadat het kaatsen helemaal verloren dreigde te gaan in 1853. In Franeker werd er een commissie opgericht, met als doel de sport te behouden. Met succes, er wordt tegenwoordig volop gekaatst in Friesland. De PC wordt elk jaar op de vijfde woensdag na 30 juni gehouden op ‘t Sjûkelân. Ben je dan in Franeker, zorg dan zeker dat je een kaartje voor de oudste jaarlijkse sportklassieker van Nederland bemachtigt.
5. Eet een echte Franeker Loskop
Bij de bakkers in Franeker kun je sinds 2020 weer een echte Loskop proeven. Dit hazelnootschuimgebakje is niet zomaar een gebakje; het was vroeger de favoriet van de hoogleraren. Toen heette het gebakje nog een Haselbol. De naam veranderde nadat er in 1642 drie studenten voor de rechtbank moesten verschijnen omdat zij bij een café hadden ingebroken. De voorzitter van de rechtbank barstte uit in woede toen hij zag dat een van de studenten zijn zoon was. Hij smeet een Haselbol in de richting van zijn zoon. Terwijl de voorzitter het gebakje smeet riep hij onder andere loskop naar zijn zoon. De bakkers zagen een kans in dit schandaal en doopten het gebakje om tot Loskop.
6. Wandeling door de omgeving
De Slachtedijk is een weg van bijna 42 km lang. Deze weg loopt door het vroegere Friese district Westergo, waar Franeker onderdeel van is. Om de vier jaar wordt op deze weg de Slachtemarathon gehouden. Wie niet zo lang wil wachten of wie liever geen 42 km wandelt is er een 14 km lange wandeling die begint en eindigt bij het Planetarium. Deze wandeling gaat voor een deel over de Slachtedijk en neemt je mee door het gebied rondom Franeker.
7. Kleiroute over het water
Wil je het gebied liever ontdekken vanaf het water? Huur dan een bootje en vaar de prachtige Kleiroute. Deze vaartocht duurt zo’n vijf uur en vaart door het prachtige landschap van dit deel van Friesland, ook kom je langs kleine dorpjes en door Leeuwarden. De route is te koop bij de VVV of bij het gemeentekantoor in Franeker.
8. De stadsherberg
De Stadsherberg zit in een pand dat vroeger al een herberg was. De Oosterpoort ging vroeger rond het avonduur dicht. En reizigers die te laat kwamen, konden zo toch in Franeker overnachten. Inmiddels is de Stadsherberg een restaurant waar je heerlijk kunt dineren of lunchen op een warm terras aan het water. Elke seizoen stellen ze met zorg de menukaart samen en de ingrediënten voor de gerechten zijn afkomstig uit de omgeving van Franeker. Ook kan je hier een bootje huren om Franeker te ontdekken.
9. Het Kaatsmuseum
Het Kaatsmuseum in Franeker is het oudste sportmuseum in Nederland. Het museum staat volledig in het teken van de Friese sport kaatsen. Het Friese kaatsen is ontstaan in de 12e eeuw in kloosterhoven in Frankrijk en heeft dus via België zijn weg naar het noorden gevonden. De sport is nog altijd springlevend in Friesland. Met duizenden beoefenaars, leden en supporters. En dus een eigen museum!
10. Ut Streekie
Onderweg genieten van verschillende Friese streekproducten? Dat kan bij Ut Streekie. In Franeker ligt bij Ut Streekie ook iets lekkers van Van Der Meulen voor je klaar!
Als echte Friese bakkersfamilie draagt Van der Meulen uit Hallum graag een steentje bij. Bij Ut Streekie in Franeker heeft Van Der Meulen een presentje klaar staan bij binnenkomst en ook nog een leuke winactie. Van der Meulen wenst je van harte welkom in Friesland en in deze leuke Friese winkel.
Verder zijn er veel Friese producten los te koop maar je kunt ook een mooi Fries pakket samenstellen. Ben je opzoek naar een souvenir dan vind je hier zowel Friese als Hollandse souvenirs. Leuk om weg te geven maar ook om als herinnering mee te nemen! Ut Streekie is onder andere te vinden in 2 van de 11 steden. Naast Franeker vind je ze ook in Leeuwarden. Het adres in Franeker is Raadhuisplein 11.